Archiwalny serwis internetowy - Urząd Miasta w Pruszczu Gdańskim

Warto zobaczyć

Kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Św. z pastorówką – obecnie biblioteką publiczną, bramą cmentarną oraz terenem przykościelnym wraz z kaplicą przedpogrzebową, murem kościelnym i starodrzewem, ul. Wojska Polskiego 34 (wpis do rejestru nr 305 z 13 sierpnia 1962 r.). Świątynię wzniesiono przed rokiem 1367 w stylu gotyckim. Budynek kościoła jest murowany z cegły, trójnawowy z gwiaździstym sklepieniem nad nawami oraz sklepieniem krzyżowym nad prezbiterium. W 1433 roku spalony przez husytów, w 1460 przez Krzyżaków, a w 1577 ucierpiał w czasie walk Batorego z Gdańskiem. W latach 1585 - 1945 w rękach protestantów. W 1801 roku jako jeden z nielicznych budynków ocalał z pożaru miejscowości, a w 1807 roku pełnił krótko funkcję magazynu prochu dla wojsk napoleońskich. II wojnę światową przetrwał bez większego szwanku. 5 września 1948 roku został ustanowiony filią kościoła parafialnego, a 10 listopada 1980 roku - ośrodkiem nowo powołanej parafii katolickiej. Zachowało się wyposażenie kościoła z bogatym, rzeźbionym z drewna i polichromowanym wyposażeniem, m.in. renesansową amboną z 1578 roku, galerią i barokowym prospektem organowym. Do 1945 roku znajdował się tu również antwerpski ołtarz z XVI wieku, który obecnie jest cennym eksponatem Muzeum Narodowego w Warszawie. Na osi głównego wejścia do kościoła znajduje się brama cmentarna wzniesiona w 1648 roku. Po północnej stronie świątyni znajdziemy neogotycką kostnicę z drugiej połowy XIX wieku. Naprzeciwko kościoła stoi budynek dawnej plebanii wzniesionej w 1755 roku.

Dom mieszkalny, ul. Krótka nr 6 (wpis do rejestru nr 612 z 30 maja 1972) - zbudowany w I połowie XIX wieku w stylu klasycystycznym, o konstrukcji szkieletowej wypełnionej cegłą licówką, od frontu znajduje się podcień z czterema kolumnami jońskimi z facjatka zwieńczoną trójkątnym szczytem z owalnym okienkiem.

Dom mieszkalny, ul. Grunwaldzka nr 23 (wpis do rejestru nr 613 z 30 maja 1972) - zbudowany na początku XIX wieku w stylu klasycystycznym, dwukondygnacyjnym z frontowym ryzalitem ujętym parami dekoracyjnych, płaskich filarów; zwieńczony przyczółkiem ze zdobieniami.

Dom mieszkalny, ul. Chopina 22 - typowy dla miejskiej zabudowy willowej dom z IV ćwierci XIX wieku z wieloboczną wieżą na narożu, ozdobiony bogatą eklektyczną sztukaterią oraz bonowaniem.

Dom mieszkalny, ul. Grunwaldzka 71A - Pałac Winkerta z 1875 roku, stanowiący dawne gospodarstwo Russotschin, posiadajęcy elementy neorenesansowe z pseudoryzalitem na osi fasady, zwieńczonym szczytem.

Elektrownia wodna Pruszcz I położona jest w rozwidleniu rzeki Raduni rozdzielającym ją na Kanał Raduni i Starą Radunię. Elektrownia wybudowana została w 1921 r. i wraz z przynależnymi gruntami stanowiła własność Przedsiębiorstwa Elektryfikacyjnego podległego Senatowi Wolnego Miasta Gdańska. Po wojnie elektrownię uruchomiono w 1946 r. w celu wytworzenia energii elektrycznej poprzez pracę turbiny wodnej wykorzystującej energię rzeki Raduni. W elektrowni Pruszcz zainstalowano jedną turbinę typu Francisa o mocy 100 KW pracującą na spadzie 2,69 m.Od średniowiecza do okresu okupacji nurty Raduni ujęte w nowe koryto napędzały szereg zakładów wodnych: kuźni, młynów, kaszarni, foluszy, na Wielkim Młynie w Gdańsku kończąc. Hydrowęzeł pruszczański już od XIV wieku był budowlą strategiczną za względów gospodarczych i obronnych gdańskiej metropolii. Jego układ praktycznie do dziś pozostał niezmieniony. Postęp techniki nakazywał jedynie kolejne zmiany konstrukcji jazów i zastawek.

Kanał Raduni – sztuczny przekop Raduni wraz z groblami, towarzysząca zabudową i zielenią na całej długości obiektu – od śluzy na zachód od Pruszcza Gdańskiego do ujścia Kanału do Starej Motławy w Gdańsku (wpis do rejestru nr 986 z 18 maja 1981). Kanał został wytyczony w 1338 roku, a wybudowany w latach 1348-1356 przez Krzyżaków. Pomysł realizacji tej budowli przypisuje się zwykle komturowi gdańskiemu i późniejszemu wielkiemu mistrzowi zakonu krzyżackiego Winrichowi von Kniprode, jednakże rzeczywistym inicjatorem budowy był inny komtur gdański (z lat 1333-34) Jordan von Vehren. Kanał miał służyć przede wszystkim do zaopatrzenia Gdańska i tamtejszego zamku krzyżackiego w świeżą wodę pitną, a także jako napęd dla Wielkiego Młyna.

Zespół cukrowni Pruszcz, ul. Chopina 17 (wpis do rejestru nr 1369 z 25 sierpnia 1992) – zbudowana w latach 1879-1880 z inicjatywy i staraniem doktora Hermanna Wiedemanna, lekarza z zawodu, który był wieloletnim dyrektorem cukrowni. W skład zespołu cukrowni wchodzi portiernia z bramami i murem, budynek biura głównego, kotłownia główna, surownia, budynek techniczno-produkcyjny, budynek filtracji, pakownia, warniki, suszarnia, magazyn cukru, miodownik, piec wapienny, kuźnia, rezydencja akcjonariusza oraz willa dyrektora.